یکی از قطعاتی که سبب تنظیم زمانبندی عملکرد موتور می گردد، تسمه تایم است. در این مقاله قصد داریم اطلاعات بیشتری را درباره تسمه تایم در اختیارتان قرار دهیم.

زمان بندی و برنامه ریزی روزانه در زندگی شما، از چه میزان اهمیت برخوردار است؟ هر چه دقت این زمانبندی در انجام کارهایتان بیشتر باشد، قادر به انجام وظایف خود به شکلی بهتر بوده و فرد منظم تری به حساب می آیید. وجود همین زمانبندی برای موتور خودروها جهت انجام وظایفشان ضروری است و نبود آن در قسمت های مختلف خودرو، امکان حرکت نکردن خودرو را سبب می شود و در نتیجه در سیلندرها، سیکل احتراق به خوبی انجام نمی شود. اینگونه می توان گفت که انجام چرخه چهار مرحله ای موتورهای بنزینی، وقتی به خوبی صورت می گیرد که این مراحل در زمان تعیین شده خود اتفاق بیفتد.

تسمه تایم چیست و علت فراگیر شدن آن

تسمه تایم را می توان به عنوان یک رابط بین میل سوپاپ و میل لنگ به شمار آورد و در واقع یک تسمه پلاستیکی می باشد. به عبارت دیگر، تنظیم این قطعه به شکلی است که سبب چرخش میل سوپاپ، از طریق چرخاندن میل لنگ می شود و با این کار حرکت سوپاپ ها را منجر می شود. در حقیقت، تسمه تایم از قطعات موتورهای احتراق داخلی به شمار می رود. زنجیر تایم قطعه ای بود که در موتور خودروها پیش از تسمه مورد استفاده قرار می گرفت. البته گفته می شود که تسمه تایم در سال 1945 مورد استفاده قرار گرفت، ولی بکارگیری این قطعه به صورت انبوه در موتور یک خودرو، برای نخستین بار در سال 1962 صورت گرفت. خودروی آلمانی گلاس 1004 دارای تسمه تایم بود و تولید آن به میزان زیادی انجام شد.

آمریکایی ها پس از آلمانی ها، به استفاده از این قطعه پرداختند. در سال 1966، یعنی چهار سال پس از آلمانی ها، یک شرکت خودروسازی آمریکایی به اسم پونتیاک، به استفاده از تسمه تایمینگ در پونتیاک تمپست که نام یکی از محصولاتش بود، پرداخت. شرکت خودروسازی انگلیسی واکسول نیز در همین سال بود که تصمیم به بکارگیری این قطعه در محصولاتش گرفت و اینگونه بود که استفاده از آن در خودروها معمول شد.

آشنایی با نحوه عملکرد تسمه تایم

در ادامه به شرح چرخه چهار مرحله ای موتورهای احتراق داخلی خواهیم پرداخت.

• با پایین رفتن پیستون درون سیلندر، سوپاپ هوا باز شده و سپس مکش مخلوط سوخت و هوا به درون سیلندر رخ می دهد که این مرحله، مرحله مکش می باشد.
• با بالا رفتن پیستون درون سیلندر، سوپاپ هوا بسته می شود و پس از آن کمپرس شدن مخلوط سوخت و هوا صورت می گیرد که مرحله تراکم نامیده می شود.
• با جرقه زدن شمع، منفجر شدن مخلوط سوخت و هوا رخ می دهد. همزمان با پایین رانده شدن پیستون، باز شدن سوپاپ دود اتفاق می افتد که به آن مرحله توان اطلاق می گردد.
• با بالا رفتن پیستون، دود شروع به خارج شدن از محل سوپاپ دود می کند که این مرحله معروف به مرحله تخلیه است.

مراحل عملکرد تسمه تایم

تسمه تایم در این چهار مرحله، وظیفه زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ هوا و دود را بر عهده دارد. در حقیقت این قطعه است که سبب انتقال حرکت میل لنگ به میل سوپاپ می شود و میل سوپاپ نیز بالا و پایین رفتن سوپاپ ها را منجر می گردد. در صورتی که بخواهیم نحوه عملکرد تسمه تایم را شرح دهیم، بایستی این طور بگوییم که این قطعه به تنظیم زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها، از طریق ایجاد هماهنگی سرعت چرخش میل لنگ با میل سوپاپ می پردازد. میل بادامک که نام دیگر میل سوپاپ است، مکان آن غالباً در سر سیلندر خودرو واقع بوده، ولی در بعضی اتومبیل ها، مکان دیگری توسط طراحان برای آن در نظر گرفته می شود.

با توجه به اینکه تسمه تایم، وظیفه تنظیم کردن زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ ها را برعهده دارد، عملکرد موتور می تواند با ایجاد هر لغزش این تسمه بر روی فولی که به میل لنگ یا میل سوپاپ متصل است، با مشکل مواجه می شود. از این رو، دندانه های موجود بر روی این تسمه که واقع بر روی فولی های دندانه دار هستند، مانع از ایجاد هرگونه لغزشی می گردد. بنابراین، همین مسئله سبب دشواری نصب تسمه تایم در مقایسه با سایر تسمه هایی همچون تسمه دینام می شود. تنها جابجا نصب شدن تسمه تایم چند دندانه یا قرار گرفتن نادرست این دندانه ها در محل مورد نظر، سبب ایجاد صدمه ای جدی به موتور خواهد گردید. از همین رو، بایستی یک مکانیک یا تعمیرکار مجرب، اقدام به تعویض این قطعه نماید. چرخیدن هر دو دور میل لنگ، در موتورهای چهار زمانه، باعث چرخش یک دور میل سوپاپ می شود که انجام این هماهنگی توسط تسمه تایم صورت می گیرد.

زنجیر تایم و تسمه تایم چه تفاوتی با هم دارند؟

با توجه به مطالب ذکر شده، به استفاده از زنجیر تایم، پیش از تسمه تایم در خودرو پرداخته می شد. زنجیر تایم در مقایسه با تسمه تایم دارای مقاومت بالاتری می باشد، اما چه چیزی سبب گردید که این قطعه که ممکن است پس از مدتی دچار پارگی شود، مورد توجه خودروسازان واقع گردد؟

در حقیقت کاربرد تسمه تایم این است که از سر و صدای زیاد در قسمت موتور خودرو جلوگیری کنند. ناگفته نماند که جنس فلزی زنجیر تایم سبب سر و صدای غیر عادی می ‌شود. بر این اساس، در صورتی که تسمه تایم پاره ‌شود، موتور خودرو کمتر از زمانی آسیب می ‌بیند که زنجیر تایم پاره گردد.

در واقع احتمال پایینی وجود دارد که زنجیر تایم پاره شود. ولی اگر این اتفاق رخ دهد، میزان آسیب دیدن موتور به حدی بالا می رود که حتی به عوض کردن کل موتور می‌ انجامد.

تسمه تایم و زنجیر تایم در خودروهای مختلف

در دنیای امروزی، در خودروها، هم از تسمه تایم بهره می ‌گیرند و هم از زنجیر تایم. معمولاً اتومبیل های شش سیلندر به بالا از زنجیر تایم استفاده می‌ کنند. در خودروهای جدید و مدرن نیز به علت مقاومت بیشتر، به سراغ زنجیر تایم رفته اند. البته صدای آن را کنترل نموده اند. برای نمونه، کمپانی ‌های بزرگ بی ام و، بنز و تویوتا از سال ۲۰۰۶ زنجیر تایم را در محصولات خود به کار گرفته ‌اند.

به طور کلی جنس تسمه ‌از پلاستیک است و همین باعث می ‌شود که به مرور زمان به دلیل گرمای موتور و اصطکاک صدمه ببیند. باید بدانید که این صدمات می ‌تواند شامل پاره شدن و خرابی دندانه های آن شود. از این رو، کارخانه های سازنده خودرو، زمان معینی را طبق پیمایش اتومبیل، بر روی کاتالوگ تولیدات خود مشخص می نمایند که پس از مدت زمان تعیین شده، مالک خودرو باید به تعویض تسمه تایم بپردازد.

لازم به ذکر می باشد که زنجیر تایم سال ‌های متمادی می ‌تواند بدون مراقبت و نگهداری، حتی به اندازه عمر خودرو همچنان به کار کردن ادامه دهد و نیاز به تعویض نیز ندارد.

تسمه تایم در ویکیپدیا

معرفی دنده تایمینگ

یکی دیگر از روش های تنظیم حرکت سوپاپ موتور اتومبیل به غیر از تسمه تایم و زنجیر تایم، بهره گیری از دنده تایمینگ می باشد. اصولاً در خودروهای سنگین از زنجیر تایم و یا دنده تایمینگ استفاده می ‌شود. این روش چندین سال پیش در یک سری از خودروهای سواری و موتورسیکلت ها نیز به کار گرفته می شد که در آن چرخ دنده هایی وجود داشت که حرکت میل لنگ را به میل بادامک منتقل می کرد.

اگر تسمه پاره شود چه مشکلی پیش می آید؟

زمانی را که کارخانه ‌های خودروسازی جهت تعویض تسمه تایم اعلام می ‌کنند، متفاوت می باشد. ولی معمولا بعد از هر ۶۰ هزار کیلومتر تعویض می گردد. باید بدانید که پارگی تسمه تنها به علت فرسودگی آن روی نمی ‌دهد. در بعضی مواقع تسمه دینام پاره می شود و به زیر آن می رود. با رخ دادن این اتفاق، تسمه تایم از جای خود حرکت می کند.

به طور کلی هر اتفاقی که برای تایمینگ بلت بیفتد، منجر به آسیب دیدن موتور می ‌شود. همچنین در زمانبندی سوپاپ ها نیز اختلال به وجود می ‌آید. میزان آسیب دیدگی برای انواع خودروها متفاوت می باشد. مثلا برای سمند و پژو، پیستون ها به یکدیگر برخورد می‌ کنند که سبب کج شدن سوپاپ می ‌شود. برای ماشین پراید، فقط موجب خاموش شدن خودرو می گردد.

 در واقع پارگی تسمه تایم باعث بروز موارد زیر می شود:

• برخورد سوپاپ و پیستون که سر و صدای زیادی هم دارد.
• به هم ریختگی زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ
• عدم ورود مخلوط سوخت و هوا به سیلندر و عدم خروج به موقع دود از آن که در نهایت منجر به خاموشی اتومبیل می گردد.

چه زمانی تسمه تایم باید تعویض گردد؟

طبق آنچه که بیان نمودیم، زمان تعویض و خرید تسمه تایم دارای یک زمان مشخصی می باشد که توسط کارخانه خودروسازی اعلام می ‌گردد. معمولاً این زمان با توجه به پیمایش خودرو که هر ۶۰ هزار کیلومتر است، تعیین می ‌شود. در این بین، کیفیت آن نیز بسیار حائز اهمیت است.

در آخر باید بگوییم که تشخیص دادن میزان کارکرد تسمه تایم کار افراد عادی نمی باشد و فقط یک کارشناس خبره می ‌تواند آن را تشخیص دهد. بنابراین اگر قصد دارید ماشین دست دوم بخرید، حتما از یک کارشناس فنی برای بررسی خودرو استفاده نمایید.